Google, vergeet me (niet)

Google krijgt jaarlijks miljoenen verzoeken van mensen om hun gegevens te verwijderen. Wanneer moet Google die gegevens ook echt verwijderen? Kan een arts haar naam laten verwijderen van 'de zwarte lijst artsen'? Kan een accountant koppelingen naar strafrechtelijke gegevens laten verwijderen? En kan een journalist koppelingen naar een artikel laten verwijderen waaruit blijkt dat hij plagiaat heeft gepleegd? Verschillende rechters hebben zich inmiddels over dit soort 'vergeetrecht'-kwesties uitgelaten. Hiermee hebben zij inzicht gegeven in hoe ver het 'het recht om vergeten te worden' reikt. In deze blog bespreek ik drie van zulke zaken. Aan bod komen de arts, de accountant en de journalist.

De arts, accountant en journalist
Alle drie de zaken die ik bespreek werden behandeld door de Rechtbank Amsterdam. Een korte toelichting op de zaken:

• Een arts heeft een patiënte geopereerd. Enige tijd na de operatie is een complicatie opgetreden. De arts heeft de patiënte daarom opnieuw geopereerd. De patiënte heeft naar aanleiding van deze complicatie een klacht ingediend tegen de arts. De arts is vervolgens voorwaardelijk geschorst door het Centraal Tuchtcollege. Gevolg was dat wanneer op internet werd gezocht op de naam van de arts, deze naam te vinden was op de 'zwarte lijst artsen'.[1] Deze lijst toont een foto van de arts en vermeldt onder meer haar BIG-nummer en de uitspraak van het Centraal Tuchtcollege. De arts ondervindt veel hinder door plaatsing op de zwarte lijst, zowel zakelijk als privé. Voor een groot deel van het publiek is namelijk niet duidelijk dat het gaat om een onofficiële zwarte lijst. Google toont echter wel koppelingen naar deze zwarte lijst wanneer gezocht wordt op de naam van de arts, en weigert deze te verwijderen.[2]

• De AFM, het VEB en Quotenet hebben artikelen geschreven over een accountant. Deze artikelen bevatten strafrechtelijke persoonsgegevens van de accountant. In de zoekresultaten van Google worden koppelingen naar deze artikelen gevonden. Ook worden deze strafrechtelijke persoonsgegevens rechtstreeks in de zoekresultaten van Google getoond. De accountant lijdt hierdoor reputatieschade. Google weigert de koppelingen te verwijderen.[3]

• Een journalist heeft in een weekblad een artikel gepubliceerd waarin hij een aantal zinnen uit een ander artikel heeft overgenomen, zonder bronvermelding. In het NRC Handelsblad is hier vervolgens een artikel over geschreven. De journalist verzoekt Google om verwijdering van de koppeling naar dit artikel. Google weigert.[4]  

Recht om vergeten te worden
Het recht om vergeten te worden ('vergeetrecht') is een recht van burgers van de Europese Unie (hierna 'EU'). Kort gezegd houdt dit vergeetrecht in dat burgers van de EU kunnen verzoeken om bepaalde informatie te laten verwijderen door verwerkers van hun persoonsgegevens. Het recht om vergeten te worden werd geïntroduceerd door het Hof van Justitie van de EU in 2014. Het betrof een zaak die was aangespannen door een Spanjaard. Wanneer werd gezocht op de naam van deze Spanjaard (Costeja) vond je een krantenartikel uit 1998 waarin een gedwongen verkoop van zijn bezittingen werd aangekondigd. Costeja vond dat deze informatie niet (meer) relevant was voor het publiek en hem alleen maar schade toebracht. Google weigerde de koppelingen naar deze informatie echter te verwijderen. Costeja begon daarom een rechtszaak tegen Google. Het Hof dwong Google uiteindelijk de koppelingen te verwijderen.[5]

Het recht om vergeten te worden is daarna vastgelegd in artikel 17 van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (hierna 'AVG'). Dit artikel regelt wanneer iemand recht heeft op verwijdering van koppelingen naar zijn persoonsgegevens. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer de betrokkene (degene om wiens persoonsgegevens het gaat) bezwaar heeft gemaakt tegen verwerking van zijn persoonsgegevens en er geen gerechtvaardigde gronden bestaan voor deze verwerking.

Degene die wil dat zijn of haar persoonsgegevens niet meer getoond worden in de zoekmachine (het zal in de meeste gevallen gaan om de zoekmachine 'Google') moet zelf contact opnemen met de exploitant van de zoekmachine. Bij Google kan dit door het indienen van een online formulier.

Belangenafweging
Wanneer een beroep wordt gedaan op het vergeetrecht, moet een belangenafweging gemaakt worden. Bij de belangenafweging spelen twee fundamentele rechten een rol:

• het recht op privacy en op eerbiediging van persoonsgegevens;

• het recht op informatievrijheid van de zoekmachine en het publiek (internetgebruikers, webmasters en auteurs/aanbieders van informatie op het internet).

Het belang van de persoon die om verwijdering van de persoonsgegevens vraagt dient afgezet te worden tegen het belang van de zoekmachine om door middel van haar zoekmachine een betrouwbaar zoekresultaat te reproduceren en het belang van het publiek om via de zoekmachine relevante informatie te vinden. De burger/het publiek, heeft er soms belang bij dat informatie over bepaalde personen te vinden is, bijvoorbeeld wegens de rol die deze persoon in het openbare leven speelt.

Terug naar de arts, accountant en journalist; wat oordeelde de rechter?

• In eerste aanleg krijgt de arts gelijk. De rechter oordeelt dat het belang van de arts zwaarder weegt dan het belang van Google. De arts heeft er immers belang bij dat niet iedere keer dat iemand haar volledige naam invoert op Google (vrijwel) meteen de vermelding van haar naam op de 'zwarte lijst artsen' verschijnt. Dit belang legt meer gewicht in de schaal dan het belang van het publiek om te kunnen vinden dat de arts voorwaardelijk is geschorst. Wanneer (potentiële) patiënten willen weten of aan deze arts een tuchtrechtelijke maatregel is opgelegd, kunnen zij deze informatie vrij eenvoudig vinden in het BIG-register. In hoger beroep krijgt de arts echter geen gelijk. Het hof oordeelt dat verwerking van de persoonsgegevens van de arts niet onrechtmatig is. Het recht op vrije meningsuiting en informatievrijheid van Google en het publiek weegt naar het oordeel van het hof zwaarder dan het recht van de arts op privacy en bescherming van persoonsgegevens.[6]

• Ook de accountant heeft geen succes. De tuchtrechtelijke berisping is naar het oordeel van de rechter relevant voor het publiek en (potentiële) klanten van de accountant, die nu als advocaat werkt. De aard van de informatie en het belang dat het publiek erbij heeft om over deze informatie te beschikken, wat met name wordt bepaald door de rol die de accountant in het openbare leven speelt, leiden ertoe dat het recht op vrije meningsuiting en het informatierecht van Google en het door haar gediende belang van de internetgebruiker zwaarder wegen dan het recht op privacy.

• De journalist wordt tevens in het ongelijk gesteld. Het artikel verschafte juiste informatie, zag op het handelen van de journalist in zijn hoedanigheid van journalist en niet van hem als privépersoon en het ging om plagiaat, wat in journalistieke kringen wordt gezien als een ernstig vergrijp. Dit oordeel sluit ook aan bij de door privacy toezichthouders opgestelde richtlijnen naar aanleiding van het Costeja-arrest waarin onder meer is opgenomen: "Information is more likely to be relevant if it relates to the current working life of the data subject".[7]

Is weg ook echt weg?
Als Google jouw gegevens verwijdert, zijn deze dan ook echt weg? De kans is groot van niet. Ben jij internetgebruiker in Europa? Dan zorgt de zoekmachine ervoor dat je naar de nationale versie van de zoekmachine wordt doorgeleid. Dat betekent dat de resultaten die met een beroep op 'het recht om vergeten te worden' verwijderd zijn, voor jou als gebruiker met een Europees IP-adres verborgen worden. Het vergeetrecht kan echter omzeild worden door niet-Europese versies van een zoekmachine te gebruiken, zoals google.com. Het vergeetrecht is namelijk geregeld in Europese regelgeving en geldt dus alleen binnen Europa. Buiten Europa verwijdert de zoekmachine de resultaten niet.

De Franse gegevensbeschermingsautoriteit CNIL vond dit niet voldoende en eiste dat Google de verwijderde links wereldwijd nergens meer zou tonen. Google deed dit niet. CNIL legde Google daarom een boete op van € 100.000,00, waartegen Google in beroep ging. Het Hof van Justitie oordeelde dat Google niet verplicht is om de links te verwijderen voor alle versies van Google wereldwijd maar alleen voor de versies van Google binnen Europa.[8] Dit is ook niet gek als je bedenkt dat het recht om vergeten te worden door een Europees Hof is geïntroduceerd. Dit Hof kan geen regels opleggen aan de rest van de wereld.  

Conclusie
Wanneer iemand een beroep doet op 'het recht om vergeten te worden' maakt de rechter een belangenafweging. Per geval beoordeelt de rechter of het publieke belang zwaarder weegt dan het belang van de persoon waarvan persoonsgegevens gevonden kunnen worden. Bij deze afweging speelt onder andere mee of de informatie betrekking heeft op het beroep dat deze persoon uitoefent en of de informatie van belang is voor het publiek. Het belang van het publiek wordt groter wanneer sprake is van een 'publiek persoon'.

Simple Minds had dus toch gelijk; sommige dingen mogen niet vergeten worden.[9]

[1] Te vinden op www.sin-nl.org.

[2] Rb. Amsterdam 19 juli 2018, ECLI:NL:RBAMS:2018:8606; Saillant detail: de rechter die deze zaak eerst diende te behandelen is gewraakt omdat zij op de 'zwarte lijst rechters' bleek te staan. De rechter zelf wist hier niets van af.

[3] Rb. Amsterdam 22 maart 2018, ECLI:NL:RBAMS:2018:3355.

[4] Rb. Amsterdam 24 december 2015, ECLI:NL:RBAMS:2015:9515.

[5] ECLI:EU:C:2014:317 (Google/Spain); Opmerkelijk is dat Costeja zijn doel door het voeren van deze procedure niet volledig heeft bereikt. Uitspraken van het Hof worden namelijk niet geanonimiseerd waardoor de naam van Costeja en het feit dat hij wilde dat zijn naam van internet werd verwijderd overal op internet te vinden is.

[6] Gerechtshof Amsterdam 23 juni 2020, ECLI:NL:GHAMS:2020:1802.

[7] Deze richtlijn is inmiddels vervallen.

[8] Hof van Justitie van de EU 24 september 2019, ECLI:EU:C:2019:772.

[9] Simple Minds met Don’t you (forget about me):https://www.youtube.com/watch?v=CdqoNKCCt7A.