Sluiting van rechtbanken blokkeert toegang tot de rechter
Met 44 kilometer moeten Terschellingers uit het gehucht Oosterend het verst reizen naar een ziekenhuis. Alle andere Nederlanders wonen (veel) dichterbij een ziekenhuis. De huisarts is gemiddeld zelfs binnen een straal van 5 kilometer te vinden. Hoe anders is het gesteld met rechtbanken. Wie naar de rechtbank moet – meestal ook niet erg plezierig –, heeft steeds vaker een forse reis voor de boeg.
De Raad voor de Rechtspraak gaat vanaf 2016 meer rechtbanken sluiten. De rechtbanken in Almelo, Zutphen, Assen en Maastricht blijven alleen nog voor de vorm open. Er worden daar alleen nog wat kleine juridische geschillen afgehandeld. Inwoners van Enschede moeten voor serieuzere zaken straks meer dan 100 kilometer reizen naar de rechtbank in Zwolle.
De Raad voor de Rechtspraak probeert deze verschraling te verkopen als iets positiefs. Centralisering van de rechtspraak zou ertoe leiden dat rechtbanken gespecialiseerde rechters op een zaak kunnen zetten. Dat zou inderdaad mooi zijn. Als het waar zou zijn. Dat is helaas niet het geval, zaken worden nauwelijks behandeld door rechters met specifieke expertise.
Iedereen heeft recht op toegang tot de rechter. Toegankelijkheid van de rechtspraak gaat niet alleen over het aantal kilometers dat men moet afleggen om de rechtbank te bereiken. Het gaat er ook om de drempel niet onnodig hoog te maken. Die drempel is voor veel mensen nu al erg hoog. Zelfs wanneer de rechtbank gevestigd is in een overzichtelijk gebouw in de eigen stad, is het een imponerend instituut. Dat is niet erg, de rechtbank is er niet voor de gezelligheid, maar ook niet om angst in te boezemen. De setting waarin de rechter zijn werk doet wordt straks intimiderender als rechtspraak wordt geconcentreerd in reusachtige Paleizen van Justitie waarvoor men een halve dag moet reizen. Dat is niet de bedoeling van rechtspraak. Rechtspraak heeft, net als bijvoorbeeld het gemeentehuis, een publieke en lokale functie. Daar hoort bij dat burgers gemakkelijk een rechtbank kunnen binnenstappen.
De gebouwen waarin de rechtbanken gehuisvest zijn, zijn nog niet afgebroken. Het is dus nog niet te laat om de onzalige plannen van de Raad voor de Rechtspraak de nek om te draaien.