Waarom Cristiano Ronaldo wel mag tackelen, maar Messi niet zijn vrouw mag slaan

Een stevige tackle tijdens een voetbalwedstrijd en een dronken relatieruzie – zo op het eerste gezicht geen gebeurtenissen die iets met elkaar gemeen hebben. Maar stel dat in een extreem geval zowel de tackle van Cristiano Ronaldo als de echtelijke ruzie van Messi uiteindelijk amputatie van een ledemaat tot gevolg heeft – hoe zit het dan met de aansprakelijkheid? Komen de beide situaties dan toch samen in een civielrechtelijke veroordeling tot betaling van schadevergoeding?

Dit blog gaat over het verschil in juridische beoordeling tussen gevaarzettend gedrag van een dronken echtgenoot en het gevaarzettend gedrag van een voetballer.

Geweld tijdens dronken relatieruzie

Bonje komt op zijn tijd in de beste huwelijken voor. Maar dat het gekibbel uitloopt op een handgemeen, en wel zodanig dat een bezoek aan het ziekenhuis voor één van de partners onvermijdelijk is, vormt (gelukkig) de uitzondering op de regel.

In de zaak die heeft geleid tot de uitspraak in deelgeschil van de Rechtbank Amsterdam van 30 januari 2020 ging het er explosief aan toe. Man en vrouw waren thuis in beschonken toestand met elkaar in worsteling geraakt. In haar weg naar buiten is de vrouw met haar vingers bekneld geraakt tussen de deur, nadat de man de deur met kracht achter haar dichtsloeg. De vrouw verliest de vingerkootjes van haar rechter ring- en middelvinger. Is de man voor het letsel aansprakelijk?

Charge op het voetbalveld

Tijdens een counter bij een amateurvoetbalwedstrijd krijgt een speler rondom het zestienmetergebied zowel van links- als van rechtsachter een sliding te verwerken. Hoewel de speler erin slaagt de bal met zijn rechtervoet in het doel te schieten, komt hij in het duel ten val en raakt zwaar geblesseerd aan zijn linkerbeen. De fractuur is dermate ernstig dat na diverse operaties besloten wordt het onderbeen af te zetten. De scheidsrechter laat de charge onbestraft. Het Hof Arnhem-Leeuwarden moest oordelen over de vraag: is de van links tackelende speler aansprakelijk of niet?

Maatstaf beoordeling gevaarzettend gedrag

In dit type situaties vormt onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW) de juridische grondslag van de schadevorderingen. Leidraad bij de concrete toetsing is de in aansprakelijkheidsland vermaarde gevaarzettingsjurisprudentie, ook wel bekend als de kelderluikcriteria. Deze jurisprudentie biedt een waaier aan factoren aan de hand waarvan, rekening houdend met de specifieke context van de zaak, antwoord moet worden gegeven op de vraag of iemand een rechtens ontoelaatbaar gevaar in het leven heeft geroepen.

Kort samengevat zijn deze factoren de waarschijnlijkheid van onoplettendheid, de hoegrootheid van de ongevalskans, de ernst van de gevolgen en de bezwaarlijkheid om afdoende veiligheidsmaatregelen te treffen. Hoe pakt dat in deze zaken uit?

Aansprakelijkheid echtgenoot

Eerst de gewelddadige dronkenlap. Strafrechtelijk is de man van het voorval met de deur vrijgesproken. Voor de civiele zaak maakt dat overigens geen verschil. De rechter hoeft zich van een strafrechtelijke vrijspraak niets aan te trekken en is vrij in de bewijswaardering.

In zijn verklaring stelt de man de vrouw door de openstaande deur te hebben "geduwd" alvorens de deur te hebben gesloten. Volgens de man hield de vrouw zich vast aan de linker deurpost, aan de scharnierkant van de deur, en hoeft de deur dus niet hard te zijn dichtgeslagen om haar vingers te beknellen. Van onzorgvuldig handelen is volgens de man geen sprake.

De rechtbank passeert dit verweer. Uit de diverse verklaringen maakt de rechtbank op dat de vrouw zich na de duw moet hebben vastgegrepen aan de rechter deurpost. Uit het feit dat twee vingerkootjes zijn geamputeerd volgt dat het sluiten van de deur met flinke kracht gepaard moet zijn gegaan. Dat vindt bovendien steun in de eigen verklaring van de man dat hij de deur heeft "dichtgegooid".

Omdat uit de verklaring van de man voorts kon worden afgeleid dat de man zich vlak achter de vrouw moet hebben bevonden en hij goed zicht had op haar positie, overweegt de rechtbank dat de man er niet zonder meer op heeft kunnen vertrouwen dat de vrouw al van de deur weg was toen hij deze dichtsloeg.

Al met al acht de rechtbank de man aansprakelijk. Het met kracht dichtslaan van de deur was zodanig gevaarscheppend dat het zeer waarschijnlijk was dat de vrouw daardoor letsel zou oplopen. Daarom had de man zich van het gevaarlijke gedrag moeten onthouden.

Aansprakelijkheid voetballer

Dan de voetballer. Net als in de zaak van het dronken stel liep ook in deze zaak het strafrechtelijk traject voor de dader goed af. Maar waar de gewelddadige echtgenoot aansprakelijk wordt geacht, weet de tackelende voetballer civielrechtelijk wél de dans te ontspringen.

Op grond van vaste rechtspraak van de Hoge Raad wordt gevaarzetting in de verhouding tussen deelnemers aan sport- en spelactiviteiten minder snel onrechtmatig geacht. Reden daarvoor is dat deelnemers tot op zekere hoogte gevaarlijke, slecht gecoördineerde, verkeerd getimede en onvoldoende doordachte acties van elkaar te verwachten hebben. De grens ligt (kort door de bocht) bij acties die het normale verwachtingspatroon te buiten gaan.

De spelregels vormen bij de beoordeling van de onrechtmatigheid een relevante factor, maar zijn niet doorslaggevend. Overtreding van een spelregel leidt dus niet automatisch tot aansprakelijkheid. Je zou kunnen zeggen dat ook het overtreden van de spelregels tot op zekere hoogte iets is waarmee sportdeelnemers over en weer rekening hebben te houden.

Het hof stelt met gebruikmaking van videomateriaal en diverse deskundigenrapportages vast dat sprake is van een niet-reglementaire overtreding, omdat de tackelende voetballer niet de bal maar de tegenstander heeft geraakt. Toch oordeelt het hof dat de overtreding niet zo buitensporig was dat deze viel buiten de kaders van wat deelnemers aan een voetbalwedstrijd in redelijkheid mogen verwachten. De tackelende voetballer komt daarom met de schrik vrij en wordt niet aansprakelijk gehouden voor het ernstige letsel van zijn tegenspeler.

(Kritiek is overigens denkbaar op deze uitspraak. Het hof lijkt wel erg zwaar te leunen op de spelregels en de consequenties die de spelregels verbinden aan bepaalde overtredingen, terwijl de spelregels eigenlijk maar één van de toetsingscriteria zijn. Het hof heeft weinig oog gehad – indachtig de kelderluik criteria – voor bijvoorbeeld het risico van de tackle.[1])

Conclusie

Identieke ongevalsgevolgen, maar binnen een andere context en daarom afwijkende uitkomsten als het gaat om de civiele aansprakelijkheid. Van sportdeelnemers wordt een minder hoge mate van zorgvuldigheid verlangd dan in het 'normale' maatschappelijke verkeer gebruikelijk is. Dat maakt dat het dichtslaan van een deur in de wetenschap dat iemand zich in de directe nabijheid van die deur bevindt wél onrechtmatig is, maar een stevige tackle op het voetbalveld niet. Het is maar dat Cristiano Ronaldo en Messi het weten.

[1] Zie de annotatie van E.W. Bosch in JA 2020/48.