Vervreemding, bezwaring en bewijs: eigendom uitgelegd in 4 stappen
Het eigendomsrecht is zo oud als de weg naar Rome. De wet spreekt van ‘het meest omvattende recht dat een persoon op een zaak kan hebben’. Los van deze abstracte juridische omschrijving hebben we allemaal wel een beeld van wat eigendom nu precies behelst: mijn telefoon is van mij, net zoals mijn tas, pen en laptop. De computer waarmee ik dit stuk type behoort uiteraard toe aan het advocatenkantoor. We beschermen onze eigendommen met man en macht tegen diefstal en zijn apetrots als we ons eigenaar van een huis of een Van Gogh kunnen noemen. Best uniek toch, deze onlosmakelijke verbondenheid tussen mens en zaak?
1. Nut?
Een eigenaar is volgens de wet vrij om met uitsluiting van anderen gebruik te maken van zijn zaak, mits dit gebruik niet in strijd is met rechten van anderen en wettelijke voorschriften en (ongeschreven) regels. U kunt dus ongestoord gebruikmaken van uw eigendommen, op voorwaarde dat u zich bijvoorbeeld aan de voorschriften uit de Omgevings- en Erfgoedwet houdt.
Bovendien wordt de eigenaar van een zaak ook eigenaar van de afgescheiden vruchten, bijvoorbeeld bij erfpacht of vruchtgebruik. Daarnaast kan de eigenaar vrijelijk beschikken over zijn zaak, ofwel vervreemden (verkopen, ruilen, schenken) en bezwaren (denk bijvoorbeeld aan het vestigen van een hypotheekrecht op uw huis). En niet onbelangrijk: de eigenaar is in beginsel bevoegd zijn of haar zaak op te eisen van een ander die zijn goed zonder recht houdt, ook wel ‘revindicatie’ genoemd.
2. Hoe wordt uw eigendom beschermd?
Alom bekend is het Wetboek van Strafrecht dat het ‘rechtsgoed’ eigendom beschermt door diefstal strafbaar te stellen. Maar de bescherming van eigendom reikt verder dan het strafrecht: zo wordt het eigendomsrecht gewaarborgd in het Eerste Protocol bij het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Handvest Grondrechten EU. Ook onze eigen Grondwet beschermt eigendom impliciet door onteigening[1] alleen toe te staan in het algemeen belang en tegen vooraf verzekerde schadeloosstelling – een inbreuk op het eigendomsrecht is dus niet zomaar geoorloofd.
3. Hoe verkrijg je het?
De wet kent verschillende wijzen van eigendomsverkrijging. Ik beperk mij hier tot een veelvoorkomende wijze, namelijk de eigendomsoverdracht van roerende zaken. Stel: ik verkoop u, de lezer, mijn telefoon. Voor een geldige eigendomsoverdracht is vereist dat ik eigenaar van de telefoon ben en daarom bevoegd erover te beschikken, er levering plaatsvindt en er een geldige titel is. Dit laatste is bijvoorbeeld het geval als wij een koopovereenkomst hebben gesloten. Indien aan alle drie de genoemde voorwaarden is voldaan wordt u de rechtmatige eigenaar van de telefoon. Mocht ik mijn huis – een onroerende zaak - aan u overdragen, dan ligt dat iets ingewikkelder. Voor levering zijn dan namelijk een notariële akte en inschrijving in de openbare registers vereist.
4. Hoe bewijs je dat je eigenaar bent?
Hoewel mijn pen evident van mij is en uw auto (mits niet gehuurd of geleaset) van u, is niet altijd klip en klaar aan wie een zaak toebehoort. U zult dan moeten bewijzen dat de zaak úw eigendom is. Denk aan ongehuwde samenlevers: is het schilderij aan de muur nu van u of van uw partner? Waar eigendom niet vanzelfsprekend is, is bewijsvoering cruciaal.
Het Gerechtshof Den Haag boog zich onlangs over zo’n kwestie: een voormalig liefdeskoppel leefde lange tijd samen, zonder samenlevingscontract. Zij hadden dus geen afspraken gemaakt over de vermogensrechtelijke verhoudingen in hun gezamenlijke huishouding. Onderwerp van geschil was een woonwagen waarin zij samen woonachtig waren: de vrouw vond dat die aan hen beiden toebehoorde. De man was echter van mening dat de woonwagen uitsluitend zijn eigendom is, aangezien hij de woonwagen heeft gekocht en deze aan hem is geleverd. Wie is nu de rechtmatige eigenaar?
Op basis van hetgeen de man heeft gesteld is hij de enig eigenaar van de woonwagen. De man heeft aangetoond opdracht tot de bouw te hebben gegeven: de facturen staan op zijn naam. Ook staat vast dat uitsluitend de man de woonwagen heeft betaald, nu hij een volledige verklaring aflegt hoe en met welke financiële middelen hij de zaak heeft betaald. De man heeft ter bewijsvoering facturen, bankafschriften en een verklaring van de verkoper van de woonwagen ingebracht. Uit niets blijkt dat de vrouw mede-eigenaar is geworden. Bovendien heeft de vrouw de stelling van de man niet weersproken dat hij de eigendom van de woonwagen door overdracht had verkregen.
Het gevolg? De man is de rechtmatige eigenaar en zodoende beschikkingsbevoegd om de woonwagen aan zijn dochter te schenken, ofwel: te vervreemden (zie punt 3)!
Conclusie
Bent u gehecht aan uw eigendommen? Let dan altijd goed op als u gaat samenleven! Daar waar een gemeenschappelijk huishouden wordt gevoerd is niet altijd vast te stellen wie de rechtmatige eigenaar is van bepaalde zaken. Zorg bij conflicten in elk geval voor bewijzen, zodat u kunt aantonen dat uw favoriete pannenlappen, sieraden en andere muurdecoraties echt aan ú toebehoren.
Deze gastblog is geschreven door Amber Breugem, student-stagiaire bij Wybenga Advocaten.
[1] Een gedwongen eigendomsoverdracht aan de overheid, bijvoorbeeld ten behoeve van de aanleg van een weg, brug of spoorlijn.