Mag een patiënt een arts-assistent weigeren?

De rechtbank Noord-Nederland wees op 14 april 2022 een uitspraak waarin de vraag werd beantwoord of een ziekenhuis tegen de wens van de patiënt in een arts‑assistent mag laten assisteren bij een operatie.

De feiten

Een patiënt ondergaat een chirurgische ingreep waarbij haar baarmoeder volledig wordt verwijderd. Deze patiënt werkt al jaren als verloskundige en werkt zodoende ook samen met de gynaecologen in het ziekenhuis waar zij zelf geopereerd gaat worden. De patiënt wil niet dat een arts-assistent bij de operatie aanwezig is, ook omdat in het verleden door een arts-assistent een fout is gemaakt tijdens een operatie. Vanwege de complexiteit zal de operatie door twee gynaecologen worden uitgevoerd.

Vlak voor de operatie, kort voordat de patiënt onder narcose wordt gebracht, is aan de patiënt gemeld dat één van de twee gynaecologen niet bij de operatie aanwezig zal zijn, omdat hij een cursus heeft. De operatie wordt uitgevoerd door één gynaecoloog met assistentie van een arts-assistent. Tegen de uitdrukkelijke wens van de patiënt in, is dus tóch een arts-assistent bij de operatie aanwezig en deze arts-assistent heeft ook een deel van de operatie uitgevoerd.

Vragen om een ervaren chirurg

Mag de patiënt een arts-assistent weigeren? Ja, dat mag. De patiënt mag aangeven door wie zij wil worden geopereerd en mag die keuze laten afhangen van de ervaring van de betrokken arts. De wet kent geen expliciete plicht voor ziekenhuizen en artsen om de patiënt te laten weten of de behandelend chirurg een arts in opleiding is. Als de patiënt ernaar vraagt, heeft de patiënt wel het recht om hierover te worden geïnformeerd. Deze informatieplicht van het ziekenhuis en de arts is de afgelopen jaren aangescherpt.

Als een patiënt voor een operatie te horen krijgt dat de operatie door een arts‑assistent wordt uitgevoerd, heeft de patiënt het recht te verlangen dat de operatie door een ervaren chirurg wordt uitgevoerd. Aan deze wens moet tegemoet worden gekomen, behalve in situaties waarin de tijd het niet toestaat dat de operatie wordt uitgesteld. Ook in spoedsituaties heeft de patiënt het recht de toegewezen arts-assistent te weigeren, zelfs als dit gevolgen kan hebben voor de eigen gezondheidstoestand. De arts hoort de patiënt in dat geval te waarschuwen voor de consequenties.

Conclusie

De rechtbank is van oordeel dat het tegen de wil van de patiënt in uitvoeren van de operatie door een arts-assistent in strijd is met de informatieplicht en het toestemmingsvereiste (informed consent). Dit levert een tekortkoming in de nakoming van de behandelingsovereenkomst op. Er is sprake van een schending van het zelfbeschikkingsrecht en de lichamelijke en geestelijke integriteit van de patiënt. De rechtbank acht het ziekenhuis aansprakelijk voor de schade die de patiënt heeft geleden en de patiënt krijgt een nog nader te bepalen schadevergoeding toegewezen.

Les voor het ziekenhuis: ga zorgvuldig om met de afspraken die je met de patiënt maakt. Leg de afspraken goed vast in het dossier, zorg dat iedereen die betrokken is bij de zorg voor de patiënt ook op de hoogte is van deze afspraken en daar ook naar handelt.