Weet wat je niet weet. OR: schakel op tijd een deskundige in!

Ondernemingsraden zijn belast met belangrijke taken. Volgens de wet moet de OR zich buigen over soms zeer uiteenlopende onderwerpen; van beloningssystematiek en arbo-reglementen tot een reorganisatie of een joint-venture. Van de OR wordt verwacht dat hij een gedegen en zorgvuldige afweging maakt in het licht van de belangen van de achterban en van de onderneming. Maar OR-leden hebben daarvoor lang niet altijd zelf de vereiste kennis in huis.

De Wet op de Ondernemingsraden (WOR) biedt daarvoor een oplossing. De OR kan experts inschakelen om de OR te adviseren. Bij ingrijpende voorgenomen bedrijfsorganisatorische beslissingen is vaak een reeks van onderwerpen aan de orde, bijvoorbeeld fiscale en financiële aspecten of zaken die verband houden met arbeidswetgeving en pensioen. De OR doet er dan goed aan niet zelf te gaan googlen of het boerenverstand erop los te laten (ook al komt men daar wellicht een eind mee), maar een fiscalist, een financieel adviseur of een jurist te raadplegen. Dit scheelt niet alleen een hoop werk, maar de OR weet dan ook zeker dat hij over de juiste kennis beschikt om een goede beoordeling te maken.

In veel ondernemingen is het gebruikelijk dat de OR af en toe een deskundige inschakelt. Dit hangt natuurlijk ook af van het onderwerp dat aan de orde is. Bij andere ondernemingen wordt het inschakelen van experts zoveel mogelijk tegengewerkt. Het kost immers geld. De bestuurder kan het gevoel hebben dat hij betaalt voor iets dat 'tegen' hem zal worden gebruikt. Niets is minder waar.

Het inschakelen van een expert vergroot de professionaliteit en voortvarendheid waarmee een OR een voorliggend besluit of onderwerp zal beoordelen. Er wordt dan 'op niveau' gepraat. Dit komt het proces ten goede, maar is ook in het belang van de onderneming. Dit leidt namelijk tot betere bedrijfsbeslissingen.

Of anders gezien: de bestuurder zal bij de uitvoering van zijn taken en plannen vaak een financieel en belasting adviseur alsmede een bedrijfsjurist of advocaat raadplegen. Dit kan in-house zijn of extern. De bestuurder en de OR zijn beide organen van de onderneming met hun eigen wettelijke taken en verantwoordelijkheden. Waarom zou het bestuur zich door experts mogen laten bijstaan, maar de OR niet? Het spreekt voor zich dat een onkundige OR het onderlinge overleg tussen de organen niet bevordert.

Toch zal de dwarsliggende bestuurder bij de eerste melding dat kosten worden gemaakt voor de inschakeling van een expert de mogelijkheid aangrijpen om tegen te sputteren. De OR zal namelijk op grond van art. 22 WOR vooraf melding moeten maken van de kosten van de expert. Deze kosten moeten redelijk zijn en noodzakelijk voor de uitvoering van de taken ingevolge de WOR. De meningen in de literatuur en in de rechtspraak zijn verdeeld over wanneer een bestuurder terecht kan zeggen: deze rekening betaal ik niet. Dit wordt van geval tot geval bekeken. Is er onenigheid tussen OR en bestuurder, dan dient dit aan de rechter te worden voorgelegd. De rechter zal naast voorgaande punten bij de beoordeling ook betrekken (a) het belang en de aard van het onderwerp waarvoor de deskundige wordt uitgenodigd, (b) de hoogte van de kosten en (c) de financiële draagkracht van de ondernemer. Om discussie met de bestuurder te voorkomen, doet de OR er goed aan vooraf de te maken kosten te melden aan de bestuurder alsmede kenbaar te maken waarom de OR het noodzakelijk acht dat deze kosten worden gemaakt en waarom de kosten redelijk zijn.

Voor het goed functioneren van de medezeggenschap is van belang dat de OR van de wettelijke mogelijkheid gebruik maakt om deskundigen in te schakelen. Stuit dit op verzet, dan mag de OR de strijd met de tegenwerkende bestuurder niet te snel opgeven.

De OR heeft niet voor niets een wettelijke taak en een belangrijke verantwoordelijkheid tegenover de werknemers. De OR weet vaak beter dan het bestuur - dat op enige afstand staat - wat er op de werkvloer gebeurt, wat er in praktijk gebeurt en wat een beslissing voor gevolgen kan en zal hebben voor de achterban. In ieder geval kan de OR andere waardevolle gezichtspunten geven. De bestuurder zou de OR ook als middel kunnen inzetten om bijvoorbeeld de werknemers 'mee' te krijgen met een bepaald besluit en dus de draagkracht op de werkvloer te vergroten.

De ervaring leert dat een goede relatie tussen bestuurder en OR, waarbij beide organen elkaar en elkaars rechten respecteren, bijdraagt aan een goede bedrijfsvoering en een gezonde onderneming. Het inschakelen van experts als dat nodig is, hoort daarbij. De wetgever heeft deze mogelijkheid niet voor niets verankerd in de wet.