Een collectief instemmingsrecht: in wiens belang?
De discussie over het ‘invaren’ van het pensioen in het nieuwe pensioenstelsel speelt binnen de gehele pensioensector. Door middel van invaren kunnen pensioenfondsen pensioenregelingen en -aanspraken in het huidige pensioenstelsel omzetten naar het nieuwe pensioenstelsel. Invaren is een belangrijk element voor de transitie onder de Wet toekomst pensioenen (Wtp).
Recent leidde deze discussie ertoe dat enkele Tweede Kamerleden een gewijzigd amendement hebben ingediend om de Pensioenwet (Pw) te wijzigen. Met dit amendement beogen zij een collectief instemmingsrecht voor pensioendeelnemers en -gerechtigden toe te voegen, als waarborg bij het invaren. Waarop dient u als pensioendeelnemer of -gerechtigde bedacht te zijn?
Achtergrondinformatie bij de discussie over het invaren
In de afgelopen jaren is gebleken dat het huidige pensioenstelsel niet houdbaar is. Invaren is een ingrijpend maar noodzakelijk middel ter hervorming van het pensioenstelsel. Pensioenfondsen kunnen invaren onder de huidige wet (Pw). Doen zij dit, dan krijgen de pensioendeelnemers en -gerechtigden een individueel bezwaarrecht. Dat wil zeggen: zij kunnen dan individueel bezwaar maken tegen het omzetten van hun pensioen. Varen de pensioenfondsen in onder de Wtp, dan krijgen de deelnemers en -gerechtigden géén individueel bezwaarrecht. Volgens sommigen had dit wel gemoeten omdat het individueel bezwaarrecht tegen het invaren tot de kern van het pensioenrecht hoort.
De wetgever is hieraan voorbij gegaan en stelt het belang van een goed verloop van de hervorming van het stelsel boven individuele inspraak. Voor een optimale werking van het nieuwe pensioenstelsel is het belangrijk dat zo veel mogelijk wordt ingevaren onder de Wtp. Zouden pensioendeelnemers en -gerechtigden niet invaren, dan blijft het opgebouwde pensioen achter in het huidige stelsel. Volgens de wetgever zou dit met name nadelig zijn voor de niet-ingevarenen. Bovendien lost het niet-invaren het probleem van het huidige pensioenstelsel niet op. Verder bestaat een reëel risico dat een pensioendeelnemer of -gerechtigde de gevolgen niet kan overzien. Het vergt immers veel tijd, aandacht en kennis om een goede keuze te kunnen maken over het invaren. Om die reden is het invaren onder de Wtp ook voorzien van verschillende waarborgen ter bescherming van de belangen van de pensioendeelnemers en -gerechtigden.
Gewijzigde amendement: collectief instemmingsrecht
Onder de Wtp kan een pensioenfonds alleen besluiten om tot invaren over te gaan als de werkgever of de sociale partners een verzoek hiertoe heeft of hebben gedaan. Daarbij beschikt het verantwoordingsorgaan van het pensioenfonds over een adviesrecht en hebben het belanghebbendenorgaan en de raad van toezicht een goedkeuringsrecht. Zou het amendement aangenomen worden, dan kunnen ook de pensioendeelnemers en -gerechtigden (als collectief) laten weten wat zij vinden van het invaren: doen of niet? Het pensioenfonds kan alleen besluiten om tot invaren over te gaan, als ‘het collectief’ hiermee instemt.
Volgens het amendement is er sprake van een collectief bij een gewone meerderheid – vijftig procent plus één – van de deelnemers aan de instemmingsprocedure. De gewone meerderheid kan als collectief voor of tegen het invaren stemmen. Daarbij geldt een opkomstdrempel van minstens dertig procent. Bij een opkomst van dertig procent is de gewone meerderheid al voldoende om te bepalen of er wel of niet wordt ingevaren. Dus iets meer dan vijftien procent van het totaal aantal deelnemers kan dit al beslissen voor alle deelnemers en gerechtigden in het pensioenfonds.
Naast het collectief instemmingsrecht kan het pensioenfonds als alternatief het individueel bezwaarrecht aanbieden, dit wordt als evenknie erkend. Uiterlijk vier weken voor de invaardatum dient de stemmingsprocedure te zijn afgerond en goedkeuring te zijn verkregen.
Advies Raad van State
De Raad van State (RvS) heeft de regering geadviseerd om aanneming van het amendement te ontraden. Volgens de RvS is het amendement (effectief gezien) niet in het belang van de groepen deelnemers. Met het amendement wordt bewerkstelligd dat er mogelijk niet wordt ingevaren door een pensioenfonds, hetgeen (kort samengevat) leidt tot een verslechtering van het pensioenperspectief van deelnemers en gerechtigden. Daarnaast zou met de invoering van een collectief instemmingsrecht de voorgeschreven evenwichtige belangenafweging in gevaar komen. Iets meer dan vijftien procent van de deelnemers zou immers het invaren kunnen tegenhouden. Daarbij kan iedere pensioendeelnemer of -gerechtigde in het pensioenfonds stemmen, zonder daarvoor over enige kennis te hoeven beschikken. Er wordt dan voorbijgegaan aan de waarborgketen die het pensioenfonds al heeft doorlopen in de eerdere procedure. Volgens de RvS gaat het al met al om een onvoldragen voorstel dat zal leiden tot verstoring van het transitieproces en uiteindelijk niet in het belang van de deelnemers zal zijn.
Conclusie
Het collectief instemmingsrecht geeft u als pensioendeelnemer of -gerechtigde het laatste woord over uw eigen pensioen. Dit lijkt op het eerste oog aantrekkelijk, maar is dit daadwerkelijk in het voordeel en belang van de deelnemers en gerechtigden? Het risico bestaat dat een kleine minderheid het invaren tegenhoudt voor de rest. Als niet wordt ingestemd met het invaren, dan blijft het opgebouwde pensioen achter in het huidige pensioenstelsel. Het voorstel biedt geen oplossing voor de problemen met het huidige pensioenstelsel. Bovendien gaat het voorbij aan de waarborgen die in het proces zijn ingebouwd om ervoor te zorgen dat de belangen van de deelnemers worden vertegenwoordigd en het pensioenfonds een evenwichtige belangenafweging kan maken over de transitie. Pensioen is een ingewikkeld onderwerp en het vergt expertise om een goede keuze te kunnen maken over het invaren. Niet-invaren leidt effectief tot een verslechtering van het pensioenperspectief van deelnemers. Wordt het collectief instemmingsrecht – tegen de verwachtingen in – toch ingevoerd, dan doet u er goed aan u in het onderwerp te verdiepen en uw stem uit te brengen.